DEVECİLER
Elburz
Tahran’ın batısında yer alan Elburz Ostanı ülkenin yüzey alanı bakımından en küçük ostanıdır. Elburz dağlarının eteğinde kurulu olan bu ostan adını Elburz dağlarından almaktadır. Ostanın merkezi Kerec, yakın bir mesafede bulunduğu Tahran ile entegre olmuş bir şehirdir. İki şehir arasında günlük metro seferleri yapılmaktadır.
Nüfus yoğunluğu ve şehirleşme oranı yüksek bir ostandır. Kerec, İran’ın sekiz büyük şehrinden biridir.
Başlıca tarımsal faaliyetler şeftali, tatlı limon, elma, üzüm ve yumurta üretimidir.
İran’ın en önemli kayak tesislerinden biri burada yer almaktadır.
İran’ın her bölgesinden insanın çalışmaya geldiği bu bölge etnik ve kültürel bakımdan büyük çeşitlilik arz ediyor ve ülkeyi yansıtan küçük bir İran minyatürü olarak nitelendirilmektedir.
Deveciler, Hive Emiri Ebü'l Gazi Bahadır Han tarafından hanlığın deve ihtiyacını karşılamak amacı ile Elburz dağlarının eteklerine yerleştirilen 500 Türkmen ailesinden çoğalan topluluğa verilen isimdir.
Elburz Dağları nerededir? Elburz Dağları dağları ile ilgili olarak genel ve coğrafi bilgilerin yer aldığı sayfamız.
Hazar Denizi’nin güney ve güneydoğusunu İran Yaylası’ndan ayıran büyük bir dağ zinciridir. Hazar Denizi’nin güneybatısından Horasan’a kadar kesintisiz olarak devam eden bu dağların uzunluğu 1.000 km. kadardır. En yüksek, sarp yerleri Tahran’ın kuzeyine düşer. Bu kesimdeki Demavend Tepesi’nin yüksekliği 5.670 metredir.
Elburz Dağları’nın kuzey yamaçları ve Hazar Denizi’yle dağ zinciri arasında kalan bölge sık ormanlarla kaplıdır. Bu kesimin eni 4 — 40 km. arasında değişir. Dağların yüksek yerleri yılın her mevsiminde karlarla kaplıdır.
Elburz Dağları’nın verimli vadilerinde birçok şirin köy vardır. Buralarda daha çok meyve yetiştirilir. Göçebe kabileler baharda Elburzlar’a göçerek zengin otlaklardan faydalanırlar. Dağlar kurşun, demir, taş kömürü bakımından zengindir.
Bu dağ zincirine «Elbruz» da denir. Ayrıca, Kafkas Dağları’nda 5.630 metre yüksekliğindeki bir tepenin adı da Elbruz’dur.
Bahadır Han'ın yerleştirdiği bu Türkmen grubu zamanla çoğalarak 5000 çadıra kadar çıkmıştır. Horasan'da meydana gelen coğrafik ve sosyal olaylar sonucunda, kıtlıktan da etkilenen grup, başlarında Kara Halil denen liderlerinin önderliğinde Anadolu'ya göç etmişlerdir. Günümüzde bir kısmı Çukurova'da Misis, Ceyhan, Yumurtalık ve Toros Dağları eteklerinde yaşamaktadırlar. Bir kısmı da Antalya ve Ege yöresine dağılmıştır.
Bu gün Anadolu'da "Biz Devecilerdeniz" diyen Türkmenler bu topluluğun mensuplarıdır.
Ali Suavi'nin Hive Hanlığı adlı eserinde ayrıntılara rastlamak mümkündür.
Hive Hanlığı Özbekçe: Xiva Xonligi Harezm Hanlığı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1515-1920 | |||||||||
 Bayrak (1917-1922) | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Hive | ||||||||
| Yaygın diller | Çağatayca[1] | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Han | |||||||||
• 1515-1525 | I. İlbars | ||||||||
• 1865-1910 | II. Muhammed Rahim Han | ||||||||
• 1918-1920 | Seyid Abdullah | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
• Kuruluşu | 1515 | ||||||||
• Dağılışı | 1920 | ||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 862.511 km2 (333.017 sq mi) | ||||||||
| |||||||||
| Makale serilerinden |
 |
| Makale serilerinden |
 |
Hiva Hanlığı (Özbek Türkçesi: Xiva xonligi), günümüz Özbekistan, Türkmenistan ve Kazakistan sınırları içinde kalan bir alanda, 1512-1920 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan Özbek devleti. Buhara Hanlığı (Buhara Emirliği) ve Hokand Hanlığı ile birlikte "Özbek üç hanlığı" olarak anılmıştır.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Şeybani Hanedanı (1512 - 1806)[değiştir | kaynağı değiştir]
Hanlık, 1506 yılı sonrasında Safevi idaresine geçmiş olan Harezm bölgesinde Şibanoğulları'ndan (Şeybaniler) Yadigar Han soyundan İl Bars yönetiminde verilen kurtuluş savaşı sonucunda kurulmuştur. Başlangıçta hanlık merkezi günümüz Özbekistan'ında Harezm Vilayeti'nin başkenti Ürgenç şehri olmuştur.[2]
Hanlıkta 1557-1558 yılları arasında Hive başkent olmuş daha sonra yine Ürgenç başkent yapılmıştır. 1603 yılında Arap Mehmed Han (1603-1622) hanlığın merkezini kuraklaşan Ürgenç'ten Hive'ye taşımış ve devlet genel olarak başşehrinin adı ile anılmaya başlanmıştır.[2][3]
1576 yılında Ceyhun (Amuderya) Nehrinin yatak değiştirip Aral Gölüne akması sonucu ortaya çıkan kuraklık ve Kalmık istilası ile kötüleşen ekonomik durum sonucunda hanlıkta hakimiyet bir süre için Özbek kabile reislerine geçmiştir.[3]
16. yüzyılda hanlık Harezm bölgesi dışında Kuzey Horasan ve Karakum Çölü'ndeki Türkmen kabilelerinin yaşadıkları bölgeleri de sınırları içine katmıştır. 17. yüzyıl başlarında merkezi yönetimin otoritesinin zayıflaması hanlığı bağımsız beyliklerden oluşan bir yapıya dönüştürmüş ve bu dönemde özellikle kuzeydeki sulanabilir tarım arazileri terk edilmiş, şehir kültürü ortadan kalkmaya yüz tutmuştur. Bu dönemdeki ekonomik zayıflık sonucu olarak hanlığın kendi parası olmamış ve 18. yüzyıl sonlarına dek Buhara Hanlığı paraları kullanılmıştır.
1717 yılında I. Petro döneminde, Aleksandr Bekoviç-Çerkasski[4] komutasındaki Rus ordularını yenilgiye uğratan hanlık savaşın da olumsuz etkileri ile bir karmaşa dönemine girmiştir. 1740 yılında İranlı Nadir Şah tarafından işgal edilen Hive Hanlığı onun 1747 yılında ölümüne kadar İran’a bağlı kalmıştır.[5]
1747 yılında Nadir Şah'ın ölümü sonrası iktidar paylaşımı için yapılan iç savaşlar ile geçen 20 yılın ardından hanlık Türkmen kökenli Yadigaroğulları sülalesine (Yomudlar) geçmiştir. 1770 yılında Kazak kökenli Kongratlar'dan Muhammed Emin İnak (1770 -1791), Yadigaroğullarının hanlığına son verip kendi hanedanını kurmuştur. Muhammed Emin İnak ile başlayan Kongrat hanedanı döneminde merkezi yönetim güçlenmiş, ekonomi düzelmiş, 19.yüzyıl başlarında Muhammed Rahim Han döneminde devlet kendi parasını çıkarabilmiştir.
İnak Hanedanı (1806 - 1920)[değiştir | kaynağı değiştir]
1806'de Karakalpak ailesinin V. Ebu'l Gazi'nin ölümüyle Hive Hanlığında Cengiz Han'ın soyu tükenmiş ve yerine İnak hanedanı geçmiştir. Muhammed Rahim Han (1806-1825) döneminde Ruslarla dostça ilişkiler kurmuştur. İlerleyen yıllarda Ruslar, ticaret kervanlarına Hiveliler tarafından saldırılar yapıldığını öne sürerek birçok kez Hive Hanlığı'na saldırmıştır.
Türkmen ve Kazak kökenliler arasındaki sürekli iktidar savaşları ve genişleyen Rus İmparatorluğu'nun saldırıları sonucu zayıflayan hanlık, 1873 sonbaharında Rus Türkistan genel valisi von Kaufman komutasında birkaç koldan başlayan Rus saldırılarına karşı koyamamış, 29 Mayıs 1873 tarihinde Hive düşerek hanlığın toprakları Ruslar tarafından işgal edilmiştir. 12 Ağustos 1873 tarihinde yapılan ve II. Seyid Muhammed Rahim Han'ın (1864 - 1910) imzaladığı antlaşmayla hanlık Rus himayesini kabul etmiştir.
Sonraki dönemde II. Seyid Muhammed Rahim Han, oğlu İsfendiyar Töre (1910-1918) ve sonra da erkek kardeş Abdullah (1918-1920) hanlık yapmışlardır.
Son han olan Abdullah, 2 Nisan 1920 tarihinde kendi isteği ile görevden çekilmiş ve kısa süre sonra Moskova'da ölmüştür. Bazı kaynaklar Abdullah Han'ın uzun süre aç bırakılarak öldürüldüğü belirtir.[3]
Yadigaroğulları'ndan Cüneyt Han'ın kısa yönetimi dönemi (Sovyet Devrimi sonrası - 1918) haricinde tamamen Rus hakimiyetine giren hanlık 17 Nisan 1920'de Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti'nin (1920-1924) kurulması ile ortadan kalkmıştır.
Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]
Toplam 27 hanın başa geçtiği Hive Hanlığı'nda devlet, çifte hükümdarlık, dört bey ve dört vezir (mihter, kuş beyi, mahrem ve dîvân beyi) yöntemi ile yönetilmiştir.[3]
Hanlık dönemi mimari eserlerin bazıları günümüze değin ayakta kalabilmiştir.
Kültür ve Sanat[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu devletin hükümdarlardan Ebü'l Gazi Bahadır Han (1643-1665) aynı zamanda bir tarihçi olup Türk tarihine dair Şecere-i Terakkime ve Şecere-i Türki adlı iki Türkçe kitap yazmıştır. İlk eser Türkmenlerin kökenleri, İkinci eser hükümdarlık dönemindeki tarihi olaylar hakkındadır. Bu eserler 18. yüzyılda bazı Avrupa dillerine de çevirilmiştir.[6]
Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynaklar ve Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Schiffman, Harold (2011). Language Policy and Language Conflict in Afghanistan and Its Neighbors: The Changing Politics of Language Choice. Brill Academic. s. 178-179. ISBN 978-9004201453. 4 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015.
- ^ a b Türk Ansiklopedisi, M.E.B. Devlet Kitapları, Milli Eğitim Basımevi, 32.C., Ankara 1983, Sf. 290
- ^ a b c d "Türk Tarihi". 30 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2009.
- ^ Aleksandr Bekoviç-Çerkasski, Rusya İmparatorluğu ordusunda hizmet etmiş Müslüman Kabardin kökenli derebeyi. Hristiyan olmadan önceki adı Devlet Kizden Murza'dır (ölümü:1717).
- ^ "Hronos.ru (Rusça)". 3 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2006.
- ^ "Türkmenlerin Tarihine Ait Bazı Kaynaklar - Dr. Orazpolat Eke BAHARLI". 2 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2006.
 | Wikimedia Commons'ta Hive Hanlığı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Hive Hanlığı
- Asya'daki eski monarşiler
- Orta Asya tarihindeki eski devletler
- Himayeler
- 1920'de varlığı sona eren bölgeler ve ülkeler
- 1920'de feshedilmiş oluşumlar
- Asya tarihindeki devletler
- Türk hanedanları
- Türkmenistan tarihi
- Özbekistan tarihi
- Rus İmparatorluğu
- Orta Asya tarihi
- Tarihteki Türk devletleri
- Hanlıklar
Elburz Eyaleti
| Elburz Eyaleti استان البرز / Ostān-e Albroz | |
|---|---|
| Konum | |
 | |
| Bilgi | |
| Yönetim merkezi:: | Kerec |
| Alan : | 5.833 km² |
| Nüfus(2010): • Nüfus yoğunluğu : | 1.375.450 410/km² |
| İl sayısı: | 7 |
| Zaman dilimi: | IRST (UTC+03.30) |
| -Yaz (Yaz saati uygulaması): | IRST (UTC+04.30) |
| Diller: | Farsça |
Elburz Eyaleti (Farsça: استان البرز, Ostan-e Alborz), İran'ın 31 eyaletinden birisidir.
Bu eyalet, İran Meclisi'nin 23 Haziran 2010 tarihli kararıyla, Tahran Eyaleti'nin ikiye bölünmesiyle kuruldu. Yönetim merkezi İran'ın beşinci büyük kenti olan Kerec'dir.[1] Başkent Tahran'ın 20 km. batısında bulunan Kerec şehri eyalete adını veren Elburz Dağları'nın eteklerinde kuruludur. Eyalet, İran'ın 'toprak bakımından en küçük eyaleti' unvanını da almıştır.
Yönetim yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]
Elburz Eyaleti, 7 şehristan ve 11 bahşa ayrılır. Bunlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
| Sıra | Şehristan Adı | Nüfusu | Yönetim merkezi | Bağlı bahşlar |
|---|---|---|---|---|
| 1 | İştehard şehristanı | 23.601 | İştehard | Merkezî • Palangabad |
| 2 | Kerec şehristanı | 1.709.481 | Kerec | Merkezî • Asara • Eştehard |
| 3 | Nazarabad şehristanı | 128.666 | Nazarabad | Merkezî • Tankaman |
| 4 | Savocbolag şehristanı | 215.086 | Heştgerd | Merkezî • Çeharbağ • Çendar |
| 5 | Talekan şehristanı | 25.781 | Talekan | Merkezî |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "jamejamonline.ir". 28 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2010.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder